Botgezondheid
Schat bij start ADT het risico op osteoporose in. Zie flowchart ‘Botgezondheid prostaatkanker’.
Adviezen:
- Altijd oraal calcium (1000 mg) en vitamine D (800 IE) dagelijks toevoegen, tenzij hypercalciëmie
- Controle calcium in verband met risico op ontwikkelen fatale hypocalciëmie. Dit risico is met name aanwezig bij een lage vitamine D spiegel
- Cave osteonecrose van de kaak; beschreven bij zowel bisfosfonaten (intraveneus) als bij denosumab. Advies: vooraf gebitscontrole via tandarts
- Sporten (onder begeleiding) door middel van een matig-intensieve krachttraining en impact training (waarbij grondreactiekrachten van minimaal 3 keer eigen lichaamsgewicht optreden) werkt bevorderend op de botgezondheid
Cardiovasculair risicomanagement bij hormoontherapie
Behandeling van prostaatkanker met ADT en/of een ARPI gaat gepaard met een verhoogd risico op cardiovasculaire complicaties, waaronder hypertensie, dyslipidemie, diabetes mellitus type 2 en uiteindelijk verhoogde kans op myocardinfarct, CVA of hartfalen. Met name bij langdurige therapie of bij oudere patiënten met comorbiditeit is actief cardiovasculair risicomanagement geïndiceerd.
Adviezen:
- Voer bij start van hormonale therapie een cardiovasculaire risicobeoordeling uit, met behulp van de gevalideerde U-Prevent tool:
- Gebruik de SMART-REACH calculator bij patiënten met bekende HVZ
- Gebruik de SCORE2 of SCORE2-OP calculator bij patiënten zonder HVZ, afhankelijk van leeftijd
- Streefwaarden volgens NHG / ESC-richtlijnen voor hypertensie (<140/90 mmHg) en diabetes (HbA1c <53 mmol/mol bij lage comorbiditeit) zijn ook in oncologische context leidend, mits levensverwachting >1–2 jaar
- Overweeg behandeling en/of verwijzing naar huisarts of vasculair internist bij:
- Nieuwe of onbehandelde hypertensie (≥140/90 mmHg)
- Diabetes mellitus of gestoorde glucose (nuchtere glucose ≥6,1 mmol/L of HbA1c >53 mmol/mol)
- Lipidenstoornissen (LDL-cholesterol boven streefwaarde volgens U-Prevent)
- Bij gebruik van abiraterone is frequente controle van bloeddruk, kalium en glucose essentieel (elke 2–4 weken in de eerste maanden), vanwege het mineralocorticoïde effect
Verschillende studies tonen aan dat optimaal risicomanagement (o.a. statines, antihypertensiva en leefstijlinterventies) bijdraagt aan verlaging van cardiovasculaire events bij mannen met prostaatkanker op hormonale therapie. De U-Prevent tool maakt het mogelijk om gepersonaliseerd in te schatten of interventies (zoals statines of antihypertensiva) daadwerkelijk levensverwachting of event-free survival verbeteren en voorkomt onder- of overbehandeling.
Cognitieve risicofactoren en monitoring
Langdurige behandeling met ADT, al dan niet in combinatie met een ARPI (met name enzalutamide of apalutamide), kan bij een deel van de patiënten leiden tot cognitieve klachten zoals vergeetachtigheid, trager denken en concentratieproblemen. De mechanismen hierachter zijn multifactorieel en omvatten testosterondeprivatie, verminderde cerebrale perfusie, en in het geval van sommige ARPI's (zoals enzalutamide of apalutamide) directe effecten op het centrale zenuwstelsel.
Risicofactoren voor cognitieve achteruitgang zijn onder andere:
- Hogere leeftijd (≥75 jaar)
- Pre-existente milde cognitieve stoornissen of dementie
- Cerebrovasculaire voorgeschiedenis (CVA/TIA)
- Depressie of andere psychiatrische aandoeningen
- Laag opleidingsniveau en beperkte cognitieve reserve
Advies:
- Overweeg screening op cognitieve kwetsbaarheid vóór start van intensieve hormonale behandeling (ADT + ARPI), met een korte vragenlijst of observatie:
- Gebruik bij twijfel eenvoudige screeningsinstrumenten zoals de Mini-Cog, MoCA of GPCOG (indien getraind personeel beschikbaar)
- Overweeg verwijzing naar geriater bij vermoeden van beginnende dementie of depressieve klachten
- Bespreek bij kwetsbare patiënten de mogelijkheid van minder intensieve behandeling, of overweeg intermitterende ADT om nadelige effecten op kwaliteit van leven en cognitie te beperken